Radnici RiTE Ugljevik 22. januara ponovo su izašli na proteste s jasnim zahtjevom da uprava TE i nadležno ministarstvo u Vladi bh entiteta Republika Srpska omoguće uvjete za eksploataciju uglja kako bi se proizvodnja električne energije mogla neometano odvijati.
Osim trajnog rješevanja pitanja koncesije za eksplataciju uglja na kopu Istok 2 radnici zahtijevaju i rješavanja niza nagomilanih problema vezanih za stanje u RITE Ugljevik, od zarada do nabavka adekvatne opreme za rad.
“Naši zahtjevi su jasni, tražimo vraćanje koncesije Istok 2 u potpunosti. Ne dozvoljavamo trećim licima da eksploatišu ugalj i da se na tome bogate. Ministar nas poziva na trpljenje već godinu dana. Dokle više strpljenja, ne dozvoljavamo da neko mešetari, a da nas pošalju kući. Neka ERS štedi na namještaju, a ne na našim platama. Naše plate moraju bar ostati iste, a ministar ako ne može da riješi problem neka da ostavku”, naveo je Boban Benović, predsjednik Sindikalne organizacije RiTE Ugljevik.
Privatizacije (ne)će biti
Iz sindikata RiTE Ugljevik smatraju da se problemi svjesno ne rješavaju kako bi se otvorili uvjeti za stečaj a potom i privatizaciju , dok Diko Cvijetinović, direktor RiTE to demantuje
“Juče smo dobili saglasnost da uđemo u koncesiono polje i kopamo ugalj za potrebe rudnika. Nastavićemo pritisak dok se koncesija potpuno ne vrati preduzeću”, kazao je Cvijetinović.
Kako bi se pitanje rudarenja na kopu Istok 2 trajno riješilo radnici od ministarstva energetike i rudarstva RS zahtijevaju da se koncesija oduzme kontraverznom ruskom biznismenu Rašidu Serdarovu odnosno njegovoj firmi „Koncar Energetic RS“ .
Podsjećamo ovo je drugi protest radnika tokom ovog mjeseca radnici su protestovali dva dana, tražeći sa istim zahtjevima no iz Vlade RS nisu odgovori koje konkretno poteze namjeravaju povuči kako bi se očuvala proizvodnja.
Termoelektrana Ugljevik, koja je proizvodila gotovo trećinu struje u Republici Srpskoj, u posljednjih nekoliko mjeseci više puta je obustavljala proizvodnju zbog nedostatka uglja, zbog čega je Elektroprivreda RS od izvoznika, postala uvoznik električne energije.
Upitan raskid konecionog ugovora
Koncesija na najbogatiji dio ležišta uglja u neposrednoj blizini termoelektrane Ugljevik “Istok 2” dodijeljen je 2013. godine “Komsaru” Rašida Serdarova, u vrijeme kada je ministar energetike bio SNSD-ov Željko Kovačević, dok je aktuelni ministar Petar Đokić sve to potvrdio, ali treba navesti i da postoji osnovana sumnja da je potpisao anekse ugovora kojim se Republika Srpska odrekla prava na raskid ugovora bez skupe arbitraže.
U Ugovoru o koncesiji navodi se da je procijenjena ukupna vrijednost investicije veća od 400 miliona maraka (220 miliona evra), što se odnosi na ukupan period koncesije od 30 godina.
Deset godina kasnije, Ministarstvo energetike i rudarstva je u decembru 2023. godine dalo dozvolu ovoj firmi za eksploataciju uglja.
Investitor je tražio kopanje uglja na dijelu lokacije rudnika čiji bi godišnji kapacitet iznosio oko milion tona, sa predviđenim vijekom eksploatacije ovog ležišta od četiri godine.
Međutim, dva mjeseca kasnije, u februaru 2024. godine, Vlada RS se “predomislila”, te saopštila da ruska firma, ipak, još uvijek ne može početi sa eksploatacijom.
“Koncesionar bi morao imati prethodno odobrenu projektnu dokumentaciju i adekvatnu dozvolu da bi mogao vršiti eksploataciju, što u ovom trenutku nije slučaj”, saopštili su tada iz Vlade RS.
Početak procesa raskida koncesionog ugovora najavio je Petar Đokić, ministar industrije i energetike RS, ali bez detalja na koji način će to biti učinjeno.
Iz resornog ministarstva nisu odgovorili na upit Radija Slobodna Evropa (RSE) o tome da li su već u toku pregovori sa “Comsar Energy RS”, te na koji način planiraju da riješe pitanje povrata dodijeljene koncesije.
Prethodno je Đokić izjavio za novinsku agenciju Srna 17. januara kako će se “nastaviti ranije započete aktivnosti preuzimanja projekta od kompanije ‘Comsar'”, ne iznoseći pri tome nikakve detalje.
Problemi sa nestašicom uglja već su u dva navrata u novembru i decembru na više od deset dana zaustavili rad Termoelektrane u Ugljeviku.
Termoelektrana Ugljevik, uz Termoelektranu u Gacku, na jugu BiH, proizvodi oko 70 odsto struje potrebne za Republiku Srpsku.
Obje elektrane su u vlasništvu “Elektroprivrede RS”, kompanije za proizvodnju, distribuciju i prodaju električne energije.
Šta predviđa Ugovor o koncesiji o mogućem raskidu posla?
U Ugovoru o koncesiji, u koji je RSE imao uvid, definisana je naknada štete “u skladu sa pravilima obligacionog prava”.
Navedeno je i da je za rješavanje spora, koji ne može biti riješen pregovorima ili drugim
komore u Londonu.
O sporu bi, prema tim pravilima, odlučivala tri arbitra, a, takođe, i sjedište arbitraže u ovom slučaju bilo bi u Londonu.
Vlada Republike Srpske je do sada putem elektroprivrede RS otkupila koncesije i nerealizovane projekte Rašida Serdarova u RS-u za još uvijek nepoznat iznos.
Među njima su koncesije za hidrocentralu “Mrsovo” na rijeci Lim i hotel “Comsar” u Rudom.
Kompaniji ruskog oligarha Vlada RS je dodijelila 2013. godine i koncesiju za gradnju nove termoelektrane u Ugljeviku “Ugljevik 3”. Trenutno nema informacija o tome šta se dešava sa tim projektom, a gradnja nikada nije započeta.
Nekoliko puta su sudovi, po tužbama ekoloških udruženja poništili, a nadležne institucije ponovo odobrile ekološku dozvolu. O tome nisu odgovorili na upit RSE ni u nadležnom ministarstvu.
Prema zvaničnim podacima o poslovanju, koji su dostupni za 2023. godinu, “Comsar Energy RS” tu je godinu završio sa gubitkom od oko 1,9 miliona maraka, odnosno nešto manje od milion eura.
Ko je Rašid Serdarov
Na osnovu dostupnih izvora kako je ranije prenijela RSE Rašid Serdarov, koji se bavi ulaganjima u energente, vlasnik je naftne kompanije “South-Urals industrial Company”, čija vrijednost prelazi dvije milijarde dolara.
Ime mu se našlo i u Panama Papers, dokumentima koji otkrivaju kako bogataši peru novac kroz “porezne oaze”.
U njegovom vlasništvu je “Comsar Energy Group”, kompanija bazirana na Kipru, u okviru koje u Bosni i Hercegovini posluju tri firme, a četvrtu, “Comsar Energy Hydro”, preuzela je Vlada RS.
Ruski biznismen je dobio bosanskohercegovačko državljanstvo kao “značajan investitor” odlukom Savjeta ministara 2011. godine.
Serdarov je dobio bh. državljanstvo na lični zahtjev, uz preporuku Vlade RS, koja je tada navela da je “lice od naročite koristi za BiH”.
Zakonski uslovi za biznismene poput Serdarova su da ulože “značajan iznos” novca ili da zaposle “značajan broj radnika”.
